Arılar Hakkında Hayrete Düşüren Bilgiler..

Arıların özellikleri nelerdir? Arılar tabiat ve beşerler için neden kıymetlidir? Arılar ile ilgili enteresan bilgiler…

Arılar, yeryüzündeki canlı çeşitliliğinin devamı için epey değerlidir. Ekolojik sistemde kıymetli fonksiyonları olan arılar, biz insanların yiyebileceği formda besin üreten tek böcek çeşididir. Arılar hakkında birçok şey biliyoruz lakin gün geçtikçe yapılan çalışmaların ortaya koyduğu kimi yeni sonuçlar bizi şaşırtmaya devam ediyor.

ARILAR HAKKINDA İLGİNÇ BİLGİLER

Tıpkı birçok canlı üzere bal arılarının da farklı vazifeleri yerine getirmek üzere eğitilebildiği biliniyor. Yapılan bir çalışmada yiyecek ile şartlandırılan arıların sayma süreci yapıp yapamayacakları test edilmiş. Araştırma sonuçlarına nazaran arılar 4’e kadar sayabiliyor.1

Parite (tek/çift gruplandırma), bir sayı sınıflandırma biçimidir ve soyut bir matematiksel özellik olarak kabul edilir. Parite insan beyninin bir özelliğidir ve bugüne kadar öteki canlılar üzerinde parite işlemeyi araştıran bir çalışma yapılmamıştır. Lakin arılar üzerinde yapılan bir araştırma bal arılarının 1’ den 10’ a kadar tek ve çift sayıları gruplandırmada %80 oranında muvaffakiyet gösterdiğini ortaya koyuyor.2 Yâni arılar da tıpkı bizim üzere tek ve çift sayıları ayırt edebiliyor lakin bunu belirli bir kıymete kadar yapabiliyorlar. Zira bizim beynimizde 80 milyardan fazla arılarda ise birkaç milyon hücre var ve bu yüzden bir kapasite farkı olması epeyce mâkul.

Arıların yetenekleri bu kadarla hudutlu değil. İnsanlara mahsus görsel sürece düzeneklerini kullanan arılar bir uyaran olarak algıladıkları insan yüzlerini siyah-beyaz imgeler halinde belleklerine kaydedip,  detaylı bir biçimde tanıyabiliyor. Çalışmada birbirine misal yüzler kullanılmasına karşın arıların maksat yüzü sonradan hatırlayabildiği görülmüş. Bu durumu bir hipotez (varsayım) olan evrim savlarına nazaran değerlendirirsek, arıların insan yüzünü tanıma özelliğini vakit içinde bir nedenden dolayı geliştirmesi gerekiyor. Lakin arıların insan yüzlerini tanımaları için evrimsel hiçbir nedenleri yok.3

Yine kimi araştırmalara nazaran bal arıları, kolay toplama ve çıkarma, soyut karakterleri küçük niceliklerle eşleştirme, boyut ve sayı kavramlarını ilişkilendirebilme üzere birtakım özelliklere sahip. Bilişsel sorunları çözebilme yeteneğine sahip olan bal arıları, günümüzde yapay zekâ, navigasyon sistemleri ve robotlarda duyusal sürece üzere çalışmalar için esin kaynağı oluyor. Ayrıyeten bal arılarından biyolojik sistemlerin hesaplamalı modellerinin (nöromorfik sistemler) oluşturulmasında da yararlanılıyor. Nöromorfik sistemler beyin gibisi hesaplamaları kullanarak gerçek dünyada birçok mümkünlük içeren belirsizliklerle başa çıkabilmek için geliştirilen sistemlerdir. Karmaşık bir ekosistemde yaşayan bal arıları da karşılaştıkları birtakım komplike problemlere karşı tahliller geliştirebiliyor ve bu nedenle nöromorfik sistemler için ülkü modeller olarak düşünülüyor.2

Canlılar üzerinde yürütülen bu biçim bilimsel araştırmaların sonuçları yayınlandıkça her geçen gün hayretimiz ve hayranlığımız biraz daha artıyor. Bizler tüm bu hoşlukların gerisinde bir ‘Güzelin’ olduğuna inanıyoruz. Bu yüzden tabiata ya da canlılara pragmatist bir anlayışla yaklaşmıyoruz. Yeri geldiğinde bir karıncaya tebessüm eden ya da büyük muzaffer bir kumandan iken yeni doğum yapmış bir köpeği rahatsız etmemek için yolunu değiştirenlerin peşinden gidiyoruz. Lakin bu inanç ve niyetin dünyayı daha hoş bir yer hâline getireceğine inanıyoruz.

Son olarak, şayet bir gün yolunuzun üzerinde, yere düşmüş bir bal arısı görürseniz onu bir kâğıt yahut taşla alıp yüksek bir yere bırakın ki ezilmesin ve uçup gitsin. Kim bilir tahminen o da gereksiniminiz olduğu bir ‘günde’ sizi tanır.

Kaynaklar:

Dacke, M., Evidence for counting in insect, https://l24.im/JsH4y Howard, S., Numerosity Categorization by Parity in an Insect and Simple Neural Network, https://l24.im/XrAyN Dyer, A., Honeybee vision can discriminate between and recognise images of human faces, https://l24.im/3Wprq