İslam Ekonomisinde Bankacılık ve Kredi Sistemi..

İslam’da Bankacılık

İslam Ekonomisine göre ticaret ve sermaye kaynaklarının birleşmesi, yani para ve emeğin birleşmesi, her iki tarafında rıza göstermesi ile gerçekleşir. Burada para sahibi ile işi yürütecek şahıs önceden görüşerek ne kadar sermayeye ihtiyaç duyulacağı belirlenmekte ve parayı kullanmanın bedeli önceden anlaşılarak kâr üzerinden belirlenmektedir.

İlgili Haber:

İslam Ekonomisi Nedir? İslam’da Ekonomi Modeli..

Ancak, para sahibinin önceden ne kadar kazanç elde edeceği kesin değildir. Bu meblağ kurulan girişimin başarısına bağlıdır; eğer iş başarıya ulaşırsa satıştan elde edilen gelirden tüm masraflar çıkılır, kalan net kâr önceden belirlenen uzlaşmayla taraflar arasında bölünür.

Böylece, sermaye sahibi ödünç verdiği paraya göre bir pay değil de elde edilen kâra göre bir pay almaktadır. Kısacası, burada parayı kullanmanın süresi değil de, girişimcinin emeği ödünç verenin elde edeceği değeri yaratmaktadır.

Bu modelde borç veren kısmında bankaların olduğu varsayılırsa üretimi, ticareti veya diğer ekonomik sektörleri finanse eden İslâmî bankalar veya katılım bankaları bu prensibi esas alarak işlem yapmaktadır.

Katılım bankaları “gerek faiz hassasiyeti bulunan tasarruf sahiplerinin tasarruflarını, gerekse sistemin dışında atıl bulunan fonları ekonomiye kazandırarak” ekonomide önemli bir rol üstlenmektedirler.

Diğer taraftan depozitlere göre faiz İslâm’da yüksek olduğundan emanetçiler paraya göre mevduat faizi değil yoldaşlık antlaşmaları imzalayarak bankanın kâr veya zararına ortaklıklarını kabul etmiş olmaktadırlar. İslâm ülkelerinde bankacılık sistemleri kendi faaliyetlerini üç temel ilke üzerine inşa etmişlerdir:

1. Mudaraba
2. Müşareke
3. Murabaha

Esasen hukuki anlam taşıyan bu kavramlar bankaların faaliyetlerinin düzenlenmesinde yasal ekonomik dayanak noktası olarak ele alınırlar. Tüm ekonomik aktivite İslâm hukuku ile düzenlendiğinden banka sistemi de bu hukuka tabii tutulur.

Mudaraba Nedir?

İslâmî banka faaliyetinde ana ilke olan mudaraba ile herhangi bir işin görülmesi veya projenin hazırlanması için, taraflardan biri para, diğeri emek harcayarak fikir ve faaliyetin birleşmesini, ortak bir çalışmanın veya ticaretin yürütülmesini sağlarlar.

Mudaraba basitçe emek ile sermayenin ortaklığı olarak tanımlanabilir. Daha geniş anlamda finans sermayesi ile sanayi sermayesinin kavuşması yoluyla ortak çalışmanın mümkün olmasını ifade eder.

Banka veya ortağı birlikte aldıkları kararla herhangi bir projenin kâr ve zararının nasıl paylaşılacağını önceden belirlerler. Mudaraba ortaklığı İslâm banka sisteminde en çok uygulanan prensiptir.

Müşareke Nedir?

İslâmî bankacılık sisteminde ikinci önemli prensip müşarekedir. Müşareke basitçe sermaye ortaklığı anlamına gelmektedir. Aynı mali kuruluşların katkıları ile aynı veya farklı miktarlarda sermayeye sahip tarafların ortaklığıyla oluşan şirketleri kapsar.

Ayrıca müşareke prensibinde herhangi bir projenin uygulanmasında ortaklarla bankanın birlikte çalışması da mümkündür. Her iki taraf belli bir paya sahip olabilir. Bu durumda ortaklar bankanın malını taksitle satın almak imkânına sahip olur. Kâr, koyulmuş sermayeden ziyade, genel faydayı temel alarak yapılan anlaşmaya göre paylaşılır.

Murabaha Nedir?

Murabaha klasik bir İslâm hukuku terimidir ve satın alınan bir malın üzerine emek koyularak bir başkasına satılmasını ifade eder. Komisyonla alınan mallar sermayesine ve hatta bundan daha da düşük bir fiyata satılabilir. Bankaya herhangi bir malın satın alınması yönünde sipariş veren ortaklar bu malı banka vasıtasıyla alır. Bu ortak, eğer banka aracılığıyla satın aldığı malı herhangi bir üçüncü tarafa satamazsa bu malı aracı bankaya geri satar. Banka bu malın üzerine emek ilave etmekle onu bir başkasına yeniden satabilir.

Burada ortakların aracılık-alım-geri satım işlemlerinden kaynaklanan maliyetler çok düşüktür çünkü İslâm bankalarında uygulanan işlemler sonucunda verilen borçlara göre çok düşük bir hizmet ücreti alınmaktadır.

Sonuç olarak diyebiliriz ki, İslam ekonomisi modeli hem mülk sahiplerinin, hem ihtiyacı olan yoksulların, hem de devletin sosyal giderlerinin ödenmesinde çıkarların ilişkilendirilmesini sistemleştiren ve genel olarak toplumu maddi ve manevi refaha götüren bir modeldir.

Konu hakkında detaylı bilgi için tıklayınız..