İslam Hukuku can hakkını Esas alır! Mağdurun Haklarını Korur..

Ey iman edenler! Öldürülenler hakkında size kısas emredildi. Buna nazaran hüre hür, köleye köle ve bayana da bayan kısas edilir. Ancak kâtil, öldürdüğü kimsenin yakını tarafından affedilirse kısas düşer. O vakit affeden, uygun görülen diyeti kabul etmeli, affedilen de diyet borcunu güzelce ve tam olarak ödemelidir. Bu, Rabbinizin bir hafifletmesi ve merhametidir. Bütün bunlara karşın kim Allah’ın koyduğu hududu aşarsa, pek acı bir azabı hak etmiş olur. Ey akıl sahipleri! Sizin için kısasta hayat vardır. Umulur ki böylelikle hem öldürmekten hem de öldürülmekten korunursunuz. (Bakara – 178, 179)

İslam, insanın her türlü hakkını koruyan, onun can ve mal emniyetini sağlayan bir dünya tertibi tesis eder ve bunu gerçekleştirmek için de lazım gelen temel düsturları belirler. Bu temel esasların en kıymetlilerinden biri insanın can güvenliğidir. İslam, kısas buyruğuyla bu konuda en keskin devayı ortaya koyar.

Siyer Nedir? Siyer Ne demek? Siyer ve Kur’an İlişkisi

İSLAM’DAN EVVEL İNTİKAM VARDI

İslam’dan evvel Araplar’da kabileler ortası savaş, baskın, yağma, öç alma adetleri çok yaygındı. Kabile mensupları dışında kalan insanların hayatlarına paha verilmiyor ve hunharca katlediliyorlardı. Bu da güçlünün zayıfı ezmesine, adaletin ortadan kalkmasına neden oluyordu. Araplar da “Hayatı korumanın çaresi öldürmektir” diyor, öldüreni öldürmek suretiyle intikam alıyorlardı. Lakin bunu yaparken adalete riayet etmedikleri için bir sürü insan canından oluyordu. Rivayetlere nazaran bu ayetin nazil olmasına da Arapların bu adet ve tavırları sebep oldu.

KASTEN GERÇEKLEŞMELİ

Kısas sözünün kökünde, ‘izlemek, izini takip etmek ve kesmek’ manaları vardır. Öldürme hatasını ve hatalısını takip edecek ihtilafların bitirilmesi kısasla mümkün olacağından bu ismi almıştır. Yazının girişinde zikredilen ayet-i kerimeyle mevtle alakalı kısas cezası ve ona dair kararlar belirlenir. Bunun için öldürme olayının “kasten” gerçekleştirilmiş olması gerekir. Hataen meydana gelen öldürme olaylarında geçerli olan kararları Nisa Mühleti 92. ayet, vefat haricinde vuku bulan yaralamalarla alakalı kararları ise Maide Mühleti 45. ayet belirler.

MAĞDURUN HAKLARI KORUNUR

İslam’a nazaran herkes kendi işlediği kabahatten sorumlu olur. Suçluya da işlediği suça denk bir ceza verilmesi istenir. Taammüden adam öldürenin öldürülmesi ve taammüden yaralayıp sakat bırakanın da birebir formda cezalandırılması, bu yüzden mağdur olan kimselerin haklarının korunması aslına dayanır. Bu üzere cürümler şahsi hakların ihlali olarak değerlendirildiği için bu konuda mağdur olan tarafa yani öldürülen kimsenin yakınlarına ve yaralanan şahsa kelam hakkı tanınmıştır. Hata taammüden işlenmişse, mağdur tarafın kısas isteme yahut kısas yerine diyet talep etme hakları vardır.

HAYAT HAKKI EMNİYETE ALINIR

Kısas, insanın hayat hakkını emniyet altına almayı amaçlar. Çünkü hayat hakkı, insan haklarının temelini oluşturur. Başka hakların kullanılması ise tümüyle hayat hakkına bağlıdır. Taammüden adam öldürme ve yaralamalar kısasla cezalandırılarak insan hayatına yönelik haksız tecavüzlerin önü kesilir. Ayrıyeten hatalı, işlediği suça denk bir ceza görmüş ve böylelikle adalet gerçekleşmiş olur.

AFFETMEK TAVSİYE EDİLİR

Kısasla alakalı ayetlerde “affetmek” bilhassa tavsiye edilir. Maide Mühleti 45. ayette “Kim kısas hakkını bağışlarsa bu, onun günahları için bir keffâret olur” beyanıyla bunun ahirette günahlara kefaret olacağı belirtilir. Böylelikle yüksek ahlâkî hislerin hâkim olduğu ve İslâm kardeşliğinin yaşandığı bir toplum hayatı hedeflenir. Kısas, aslî bir hak ve birinci borçtur. Af ise bir fazilettir. Bu fazilet, ya tam olarak bedelsiz biçimde ya da diyet yahut bir bedel karşılığında yapılır.

SONRASI DA DÜŞÜNÜLÜR

Bununla birlikte Bakara 178’te “Bütün bunlara rağmen kim Allah’ın koyduğu sınırı aşarsa, pek acı bir azabı hak etmiş olur” buyrularak kısas, diyet yahut af, bunlardan hangisi olursa olsun karşılıklı mutabakat gerçekleşip, karar karara bağlandıktan ve icra edildikten sonra tarafların birbirlerinin hukukuna saygılı olmaları istenmekte, buna riayet etmeyenler acı bir azapla tehdit edilir.

FARZ KILINMIŞTIR

Sonuç olarak, ihtiva ettiği hayati hoşluklar ve amaçlar itibariyle çok kıymetli olan kısas, günahlardan korunabilmemiz, öldürmeden, kısası ihmal yahut berbata kullanmaktan sakınıp, hayatımızı ve yaşama hakkımızı koruma edebilmemiz için farz kılınmıştır.