İslam’da Fikir İnanç Hürriyeti Varmıdır?

İslâm’da fikir ve inanç özgürlüğü var mıdır? İslâm dininin inanç özgürlüğüne verdiği ehemmiyet.

İslâm, inançta zorlamayı aslâ kabul etmez.[1]

Tarih boyunca İslâm memleketlerine pek çok sefer saldıran ve Müslüman orduları karşısında ekseriyetle mağlûp edilen Haçlı dünyası, İslâm’ın kılıç zoruyla yayıldığı iftirasında bulunmuştur.

İslâm’da “Cihâd”ı müstakil bir prensip olarak işleyeceğiz. Fakat burada, kılıç zoruyla İslâmlaştırmanın dînimizde katiyetle kabul edilmediğini söz etmekle yetinelim.

İSLAM’DA İNANÇ ÖZGÜRLÜĞÜ

İslâm; aklı kanıtlarla ikna etme ve gönülleri îmâna ısındırma yoluyla bildirim edilir. Muhâtabın durumuna nazaran, üslûpta yumuşaklık ve tatbikatta tedrîcîlik gözetilir. Lakin İslâm’ın muhtevâsı gizlenmez. Müslüman olan kişi, hür irâdesiyle şehâdet getirerek dîne girer.

Asr-ı saâdetin Mekke devranında Müslüman olmak isteyenlere aileleri ve Mekke idarecileri ağır baskılar, zulümler ve azaplar uygulamıştır. Zincirlere vurularak hicret etmekten alıkonan müslümanlar olmuştur. Endülüs’ün yıkılışında Müslümanlara yapılan sürgünler, katliamlar, Bosna’da yakın vakit evvel yaşanan soykırımlar, komünist rejim altında yaşamak zorunda kalan müslümanlara revâ görülen eziyetler, günümüzde Doğu Türkistan’da müslümanlara yapılan asimilasyon çalışmaları da göstermektedir ki tarih boyunca toplumların zorla Müslüman yapılmaya değil, aksine zorla İslâm’dan koparılmaya çalışıldığı ortadadır.

İslâmiyet, ikrâhı/zorlamayı men etmiştir. Âyet-i kerîme şöyledir:

“Dinde zorlama yoktur. Gerçekten îman ile küfür apaçık meydana çıkmıştır. Artık kim tâğûtu tanımayıp da Allâh’a îmân ederse o, muhakkak ki kopması olmayan en sağlam kulpa yapışmıştır. Allah hakkıyla işitendir, hakkıyla bilendir.” (el-Bakara, 256)

Bu âyetin sebeb-i nüzûlü de İslâm’daki inanç hürriyetini gözler önüne sermektedir:

Câhiliye zamanında çocukları yaşamayan birtakım Medîneli bayanlar, çocuklarının uzun ömürlü olmasını dileyerek:

“–Eğer bir çocuğum olursa onu yahudîler içinde bırakacağım.” diye adakta bulunurlardı.

O vakit onlar şirk içinde oldukları için, ehl-i kitâbın kendilerinden üstün olduğunu zımnen îtiraf ediyorlardı.

Peygamber Efendimiz sallâllâhu aleyhi ve sellem Medîne’ye hicret ettiğinde Ensârdan kimilerinin çocukları bu biçimde museviler ortasında idiler.

Yahudî Nadîroğulları kabîlesi, Müslümanlarla yaptıkları muahedeyi çiğneyip hıyânetleri sebebiyle Medîne’den sürgün edilirken, bu çocukların aileleri Hazret-i Peygamber sallâllâhu aleyhi ve sellem’e geldiler ve:

“–Ey Allâh’ın Elçisi! Onları (hıyânetleri sebebiyle Medîne’den) çıkarıyorsun ama onlar içinde bizim çocuklarımız ve kardeşlerimiz var. Onlar ne olacak?” diye sordular.

Hazret-i Peygamber sallâllâhu aleyhi ve sellem karşılık vermedi (vahyi bekledi). “Dinde zorlama yoktur…”[2] âyeti nâzil oldu.

Efendimiz sallâllâhu aleyhi ve sellem:

“–Arkadaşlarınız muhayyer bırakıldılar:

Eğer sizi seçerlerse (Müslüman olurlarsa) sizdendirler, (Medîne’de kalabilirler.)

Yok onları (yahudîleri) seçerlerse o zaman da onlardandırlar.” buyurdu ve musevilerle kalmayı tercih edenleri, onlarla birlikte Medîne’den sürgün etti. (Taberî, Câmiu’l-Beyân, III, 10)

Bu âyetin sebeb-i nüzûlü olarak zikredilen öbür bir rivâyet de Husayn yahut İbnü’l-Husayn isimli sahâbî hakkındadır. Rasûlullah sallâllâhu aleyhi ve sellem Efendimiz’in hicretinden evvel, bu kişinin iki oğlu, Şamlı tüccarların etkisiyle hristiyan olmuştu.

Oğulları bir orta Medîne’ye gelince, İbnü’l-Husayn, onları zorla müslüman yapmaya çalıştı. Artık yetişkin bireyler olan oğulları, müslüman olmayı reddettiler. Babası, Peygamber Efendimiz’e müracaat ettiğinde ise; “Dinde zorlama yoktur…”[3] âyet-i kerîmesi nâzil oldu. Yani evlâtlarını müslüman olmaya zorlaması reddedildi.

Burada, küçük çocuklarımızı İslâm ahlâkı ve Kur’ân kültürüyle terbiye etmemizin ve onları gayr-i müslim veyahut gâfil çevrelerle ihtilâttan müdafaamızın ehemmiyeti daha âlâ anlaşılmaktadır. Zira evlâtlar büyüdükleri vakit anne-babaların onlar üzerindeki etkisi, bir epey azalmaktadır.

Bu prestijle evlâtların küçük yaştaki terbiyesi çok mühimdir. Onları Allah ve Rasûlullah sevgisiyle yetiştirmek, namaza alıştırmak, edep, hayâ, cömertlik, merhamet üzere hoş huylarla tezyin etmek, her anne-babanın en önemli görevidir.

Zira İslâm fıtratıyla doğan evlâtların kalpleri, tertemiz bir toprak üzeredir. İşlenmeye muhtaç, ham bir cevherdir. İstikbâlde onların gül yahut diken olması, acı yahut tatlı meyveler vermesi, üzerlerine atılan tohumların, özellikle da anne-babaların yaptıkları telkinlerin keyfiyetine bağlıdır.

Bir çocuğun velâyet-i hâssası, velîsi olarak ebeveyni üzerindedir. Hasebiyle, anne-babası evlâdını en hoş biçimde yetiştirmek üzere muhabbet ve fedâkârlıkla çaba etmelidir.

Fakat vaktinde bu terbiye verilmezse, artık mükellef hâle geldikten sonra, evlâtlar anne-babalarının telkinlerini dinlemeyecektir. Kıssada bahsedilen babanın:

“–Ey Allâh’ın Elçisi! Gözlerimin önünde bir parçam cehenneme mi girsin?” diye sızlandığı bildirilmektedir.[4]

Lâkin istekli ve samimî olarak Müslüman olmuyorsa, yapacak bir şey yoktur. Zorlama ile kalpte inanç gerçekleşmez.

Meselâ, Nûh aleyhisselâm’ın dördüncü oğlu Kenan da bir peygamber evlâdı olmasına karşın, babasının ısrarlı îkazlarına karşın îmâna gelmedi. İnkâr edenlerle birlikte, o büyük tûfanda ilâhî kahra dûçâr oldu.

Velhâsıl îman, lisan ile ikrardan evvel kalp ile tasdikten doğar. Kalben tasdik etmeyen birini müslüman olmaya zorlamak, İslâm’ın yolu de değildir, talebi de. İslâm, ilâhî hakîkatlerin güzelce bildirimini emreder. Kabul edip etmemek, kişinin kendi tercihidir.

Bunun içindir ki Peygamber sallâllâhu aleyhi ve sellem Efendimiz:

“–İstemeyenler dışında, ümmetimin tamamı cennete girer.” buyurmuştur. Ashâb-ı kirâm:

“–Ey Allâh’ın Elçisi! Cennete girmeyi kim istemez ki?” deyince Efendimiz sallâllâhu aleyhi ve sellem:

“–Bana itaat edenler cennete girer; bana karşı gelenler, cenneti istememiş demektir.” buyurmuşlardır. (Buhârî, İ‘tisâm, 2)

Ayrıca, kalben tasdik etmeyen birini Müslüman olmaya zorlamak, esâsen onu münâfıklığa itmek olur ki bu da aslâ makbul ve matlup değildir. Bu sebeple gönülden istemeyen hiç kimse zorla müslüman yapılamaz.

Fakat İslâm’ı kabul eden bir Müslüman, artık ilâhî ve nebevî ölçülere riâyet etmeye mecburdur. Yani irâde ve tercih hürriyeti, İslâm’ı kabul edip etmeme safhasında mevcuttur. İslâm’ı kabul ettikten sonra lakin irâde ve tercihini ilâhî irâdeye râm etmekle gerçek bir Müslüman olunabilir.

Zira İslâm; Allâh’a ve Rasûl’üne cân u gönülden teslîm olmaktır, hayatını Kur’ân ve Sünnet ölçüleri içinde yaşamayı seve seve kabul etmektir.

Dipnotlar:

[1] Bu konuda tafsîlâtlı izahat için İrâdecilik/Volontarizm kısmının 57-60. sayfalarına bakınız. [2] el-Bakara, 256. [3] el-Bakara, 256. [4] Prof. Dr. Bedreddin Çetiner, Sebeb-i Nüzul, İstanbul 2002, sf. 110-111.